Logo
چاپ کردن این صفحه

قلیان و عوارض پزشکی و اجتماعی

نویسنده: 
قلیان
قلیان

مخاطرات اجتماعی
قلیان که از یک کوزه شیشه ای یا سفالی، سرک سفالی، نی چوبی یا شیلنگ بلند ساخته شده ، از زمان صفویه به ایران وارد شد و به خاطر نحوه استفاده و ظاهرا کم زیان بودن آن به نسبت چپق، باب طبع ایرانیان قرار گرفت و به سرعت بین مردم رواج یافت. در همین زمان قهوه خانه ها برای اولین بار، در بیرون شهرها برای استراحت مسافران،  راه اندازی شد و قلیان هم به خاطر رواج و محبوبیتش نزد مردم، اندک اندک یکی از عناصر تفکیک ناپذیر آن شد.

قلیان کشی، پدیده فعلی جامعه ما نیست. سال ها در اقشار مختلف جامعه ایرانی بوده و از آن به عنوان وسیله ای برای تفنن و سرگرمی یاد می شود و در تاریخچه مصرف قلیان در ایران، اصلی ترین قشری که قلیان دامنگیر آنان شده است زنانی بوده اند که در حاشیه شهرهای استان های جنوبی کشور زندگی می کردند.
قلیان به خاطر شکل و شمایلی که دارد گاهی برای تزیین خانه ها خریداری می شود و وسوسه آزمایش آن، خانواده را به سمت قلیان کشی سوق می دهد و این در حالی است که این پدیده شیوع مصرفی بالایی ندارد بررسی های آماری وزارت بهداشت در سال های گذشته در سرشماری شاخصه های بهداشت طرح سلامت نشان می دهد که در برابر ۲۰ درصد مصرف کنندگان سیگار، ۲/۳ درصد معتادان قلیانی هستند و این اختلاف بیشتر به سبب اختصاص محل های خاص در سفره خانه ها و قهوه خانه ها برای استفاده از قلیان است اگر به شیوه استعمال دخانیات در روش قلیانی بنگریم، درمی یابیم که آماده کردن قلیان از حوصله خارج است، در خانه ها، زن خانواده وظیفه قلیان چاق کردن را دارد و با گسترش آپارتمان نشینی این امکان از آنان سلب شده است و افراد قلیانی برای رفع نیاز نیکوتین خون خود، مشتری ثابت قهوه خانه ها شده اند و از آنجایی که آمد و شد به این مکان ها در هر زمان ممکن نیست به مصرف سیگار روی می آورند.
لازم به ذکر است که در سالهای گذشته استفاده از قلیان به سنین بالا محدود می شد، در حالی كه در چند سال اخیر ضمن افزایش استفاده از قلیان متاسفانه  نوجوانان و جوانان به طرفداران اصلی آن تبدیل شده اند.
تاسف بار تر اینکه  اخیرا" قلیان مصرف خانوادگی پیدا کرده است. یعنی پدر و مادر همراه با فرزندان جوان و نوجوان خود، در مکان های تفریحی عمومی،  قلیان دود می کنند .
خانوادگی شدن قلیان باعث شروع عادت به نیکوتین در نوجوانان می شود. بطوریکه علاوه بر این که قباحت و زشتی مصرف دخانیات و به تبع آن مصرف نیکوتین در نوجوانان از بین می رود، آنان را به نیکوتین نیز عادت می دهد و همین امر باعث می شود به مرور مصرف قلیان به مصرف سیگار تبدیل شود
البته تهیه و تدارک قلیان زمان بر است و آسان نیست به همین خاطر، افرادی که از این شیوه دخانیات استعمال می کنند، با دشواری هایی که رو در روی آنان است، روش ساده تر را برمی گزینند و گاهگاهی به سراغ قلیان می روند. از طرف دیگر کسانی که قلیان را به شکل تفننی استفاده می کنند وقتی به سطح خونی خاص نیکوتن می رسند و در واقع معتاد به مصرف دخانیات می گردند، راهکار آسان تری را که همان مصرف سیگار است برای رفع نیاز خود در نظر می گیرند و به راستی اعتیاد در قلیان کشی با روی آوردن فرد معتاد به استعمال سیگار نمایان می شود.
مخاطرات پزشكی
تنباکویی که در قلیان مصرف می شود غالبا" از نوع نامرغوب ترین تنباکوهاست. آلودگی این تنباكوها به یك نوع باکتری موسوم به كوكسی گرم مثبت و یك نوع قارچ موسوم به آسپرژیلوس به اثبات رسیده است . تحقیقات نشان داده است مصرف این تنباكوها‌ ‌آسیب‌های جبران ناپذیری به ریه و دستگاه تنفس انسان وارد می‌كند و علاوه بر‌ ‌سرطان‌زا بودن این مواد دخانی بیماری پنومونی را بطور چشمگیری در مصرف كنندگان‌ ‌افزایش می‌دهد. همچنین  تفاله های تنباکو که باید در زباله دان ریخته و معدوم شوند در قلیان مصرف می گردند  پس در اصلی ترین بخش، پدیده قلیان که تنباکوی آن است، از زیانبارترین و بدترین نوع تنباکو استفاده می شود که نمی توان آن را کم خطر از مصرف سیگار دانست. دیدگاه کارشناسی در امور دخانیات براین است که درصد سرطان زایی از نوع حاد آن در کسانی که قلیان می کشند، بیش از افرادی است که معتاد سیگارند. برخلاف تصوراتی که قلیان را اعتیادآور نمی پندارند، این پدیده به علت بالا بودن میزان نیکوتین در خون، خاصیت اعتیادآوری دارد.
، نكته قابل توجه اینكه این تنباکوها به علت نا مرغوب بودن قابل استفاده در سیگار نبوده و به همین دلیل آن را با انواع مواد شیمیایی و اسانس میوه ترکیب می کنند و به اسم توتون میوه ای می فروشند كه این امر بیماری زایی دود آن را چند برابر می کند. ضرر قلیان میوه ای بیشتر از قلیان معمولی است
اسانس های مواد معطر استفاده شده در تنباكوهای معطر یا میوه ای حاوی هزاران ماده سمی و كشنده است و از آنجا که تنباکو حاوی فلزات سنگینی چون آرسنیک، کروم، سرب و کبالت است در اثر حرارت دیدن آن در مجاورت ذغال، مقادیر زیادی از این  فلزات سنگین آزاد می‌شود که سبب بروز بیماری‌های مزمن و خطرناک می‌شوند..
مصرف این تنباکوها علاوه بر تحریک دستگاه تنفس موجب حساسیت و آلرژی می‌ شوند که علایم  آلرژیک و سرفه‌های مزمن همراه با خلط را برای فرد مصرف کننده به همراه دارد.
تنباکو میوه ای به دلیل داشتن رطوبت موجب رشد انواع قارچ ها و میکروب های کشنده در آن می شود و افزودن الکل یا داروهای روانگردان به تنباکوی قلیانهای میوه ای  از دیگر خطرات استعمال این قلیانها به شمار می رود.
تحقیقات نشان داده است كشیدن قلیان همانند سیگار می تواند خطر ابتلاء به سرطان ، بیماریهای قلبى، سكته، عقیم شدن، افزایش فشار خون، مشكلات باردارى، بیمارى هاى لثه، بیمارى هاى دندان، مسدود شدن شریان ها، زخم معده و آب مروارید چشم را افزایش دهد . نكته مهم اینكه در قلیان مواد سمی حاصل از سوختن ذغال  به دود آن افزوده می شود كه به همین دلیل بیماریزایی دود حاصل از كشیدن قلیان به مراتب از دود سیگار بیشتر می شود .
دود قلیان مجموعه ای از مواد سرطان زای ناشی از سوختن ذغال است كه این مواد عامل اصلی بروز سرطان ریه، بیماریهای قلبی و عروقی، سرطان های ریه، لب، دهان، حنجره، مری، معده، لوزالمعده، مثانه ، کبد و روده بزرگ از عوارض بدخیم مصرف طولانی مدت استفاده از قلیان است.
مقایسه بیماری زایی سیگار و قلیان :

  • بررسی ها نشان داده است هر پكی كه به قلیان زده می‌شود تقریبا ۴۰ برابر یك پك سیگار، دود به ریه فرد می‌رساند و از طرف دیگر به دلیل درجه حرارت بسیار بالای ناشی از اشتعال ذغال، مواد سمی و سرطان زای بیشتری به وجود می‌آید.
  • میزان تركیب سمی منواكسید كربن در قلیان   حدود ۱۰ بار بیشتر از سیگار است.
  • نحوه پك زدن به قلیان به صورتی است كه فرد با مكش عمیق باعث باقی ماندن دود در عمق ریه شده و به همین خاطر دود قلیان در مقایسه با دود سیگار  زودتر باعث تخریب بافت ریه  می شود.
  • مقدار نیکوتین موجود در یک وعده کشیدن قلیان با مقدار نیکوتین موجود در یک بسته کامل سیگار برابری می کند. ( قلیان اعتیاد آور تر است )
  • در دود سیگار حدود ۴۰۰۰ تركیب شیمیایى شناسایی شده است كه تحقیقات نشان داده است بیش از ۵۰ مورد آن ها سمى هستند . تقریبا“ تمامی ۵۰ ماده سمی موجود در دود سیگار هنگام كشیدن قلیان نیز تولید شده ضمن اینكه میزان منوكسید كربن ـ فلزات سنگین و تركیبات شیمیایی سرطانزا كه از ذغال یا مواد تشكیل دهنده قلیان متصاعد می شود به مراتب اثرات سوء بیشتری نسبت به سیگار ایجاد می كند .
  • علاوه بر خطرناك بودن دود قلیان برای سلامت دستگاه تنفس ـ قلب و عروق ، عامل منفی دیگر قلیان ، انتقال بیماریهای مختلف از طریق دهان و دندان آلوده به وسیله استفاده مشترك چند نفر از یك نی قلیان است كه باعث انتقال بیماریهایی مثل سل، هپاتیت و... می شود.
  • یکساعت در معرض دود قلیان ماندن معادل کشیدن ۶ نخ سیگار
  • در بین عموم مردم تصور بر این است که آب قلیان ، سموم حاصل از سوختن تنباكو و ذغال را جذب می کند  اما این تصور فقط در صورتی صادق است که این سموم در آب قابل حل باشند! كه البته اینطور نیست و دودی كه از قلیان تولید می شود مقادیر زیادی سموم خطرناك دارد كه باعث بروز ناراحتی و بیماری های مختلف  می شود.

عوامل گرایش جوانان به قلیان
برای بررسی وضعیت کشیدن قلیان باید سری به سفره خانه ها و مراکز تفریحی زد.البته باید یاد آور شد که چایخانه هایی که در سطح شهر به ارایه قلیان می پردازند مختص آقایان است ولی در این راستا برخی از رستوران های داخل شهر  و اکثر رستورانهای برون شهری قلیان را به صورت خانوادگی نیز عرضه می کنند.
امروزه در چایخانه ها مرز بین جوانان و افراد مسن تر یک ردیف نسبتا خالی است. جوانان وقتی قلیان میوه ای برایشان می اوردند آن را با ولع خاصی می کشند و پیر مرد ها با حسرت جوانی از دست رفته پکی به خوانسار و برازجان می زنند.
با بررسی قهوه خانه های سنتی ایرانیان در گذشته با کافه سنتی های جدید می توان شاهد تغییرات کاملا محسوسی در این مورد شد.قهوه خانه در گذشته محل تجمع افراد سن و سال دار و معروف و سرشناس، همچون پهلوانان، بزرگان محل  و ریش سفیدان، لوطیان، شاعران، ادیبان  و ... بوده است و جایی برای جوانان در قهوه خانه نبوده و جوانان حتی اجازه ورود به قهوه خانه را نداشته اند. در صورتی که اگر نیم نگاهی به قهوه خانه ها یا به زبان ساده تر کافه سنتی های فعلی بیندازیم سراسر میزها را که برانداز می کنیم صندلی ها را جوانان پر کرده اند و مشغول خوردن چای و کشیدن قلیان هستند.
در زمان های قدیم در مجالس خاصی قلیان می کشیدند و مربوط به برخی افراد بود ولی امروزه متأسفانه جوانان که زندگی فانتزی را ترجیح می دهند، در واقع همان مراسم قهوه خانه ها را به کافی شاپ ها تبدیل کرده اند، البته اینکه چرا خوشی و شادی را در استفاده از دود تعبیر می کنند، جای تأمل دارد، اما خود این استفاده باعث توقف بیشتر در مکانی می شود که اوقات فراغت افراد را پر می کند و ممکن است شکارگاه آنانی شود که می خواهند خلوتگاه های اعتیاد را پشت عرصه قلیان فراهم کنند خود پدیده قلیان به تنهایی آسیب اجتماعی به حساب نمی آید اما جوان هایی که قدرت دفاع از خود و توانایی نه گفتن بدین گونه دام ها را ندارند در پشت قلیان در معرض آسیب های اجتماعی بزرگتری قرار می گیرند.
روانشناسی معتقد است که قلیان خود انگیزه و کشاننده اصلی نیست کشاننده اصلی، خوش گذراندن است که به تدریج جنبه اعتیاد پیدا می کند روی آوردن بر چنین خوشگذرانی های ناشی از بیکاری و بی مسئولیتی بیشتر افراد است یعنی فردی که در محیط خانه هیچ نوع مسئولیتی از او خواسته نمی شود فضای زندگی اش را از اینگونه خوشی ها پر می کند و برای تخلیه روانی نیز در بین بسیاری از خانواده ها بخصوص قشر مرفه محدودیتی وجود ندارد لذا اینگونه اقشار به چنین پدیده ای روی می آورند و اقشار متوسط و پایین هم از آنان پیروی می کنند این مسئله در بین دختران بیشتر جنبه «مُد» پیدا می کند برای اینکه جلب توجه می نمایند. مهم جدید بودن این پدیده در شهرهای بزرگ در بین دختران است وگرنه جنبه زیبایی ندارد. دختران نیز به گروه همسالان خود نگاه می کنند و می خواهند احساسات پسرانه مقابل با محدودیت های دخترانه و ابراز استقلال را در خودشان تقویت کنند. اما بیشتر در میان افرادی ظاهر می شود که انگیزه خاصی برای زندگی کردن ندارند و در مقابل هم نه مسئولیتی دارند و نه کاری در خانواده بلد هستند

به طور کلی می توان عوامل اصلی گرایش جوانان به قلیان را موارد زیر عنوان کرد:
۱- سرخوردگی و نا امیدی نسبت به آینده
۲- نبود شادی و تفریح مناسب
۳- کم شدن مهارت اجتماعی جوانان
۴- بیکاری
۵- دوستان ناباب
۶- فراهم نبودن شرایط ازدواج
۷- تبلیغات رسانهای بیگانه
۸- دین گریزی و کم رنگ شدن رذائل اخلاقی
و البته ذغال خوب هم بی تاثیر نیست
.

باورهای غلط دریاره مصرف قلیان
۱- ازآنجا که تنباکوی قلیان از طریق آب فیلتر می‌شود، کلیه مواد مضر آن تصفیه می‌شود.
۲- استنشاق دود قلیان ریه‌ها را نمی‌سوزاند، به همین دلیل مضر نیست.
۳- کشیدن قلیان سالم‌تر از کشیدن سیگار است.
۴- کشیدن قلیان به اندازه کشیدن سیگار اعتیادآور نیست، زیرا نیکوتین ندارد.
۵- تنباکوی گیاهی قلیان سالم‌تر از تنباکوی معمولی است.
۶- قلیان کشیدن آرامش خاصی به انسان می دهد و مشکلات و گرفتاریها و اعصاب خوردی ها فرامو ش می شود

چند نکته مهم:
این تصور، تصوری کاملاً غلط است، که اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها وارد نمی ‌شود چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن گشته و آثار سوء خود را می ‌گذارد. حتی در هوایی که دود قلیان آزاد می ‌شود، افرادی که قلیان نمی‌ کشند و در معرض دود قرار گرفته اند، در طولانی‌ مدت دچار عوارض آن خواهند شد.
بر خلاف تصور عمومی که عده‌ای معتقدند وجود آب قلیان جلوی مواد مضر و سمی آن را می‌ گیرد،‌ بیشتر این مواد سمی از جمله نیکوتین و خاکستر وارد ریه می ‌شوند و به خاطر دَم‌های عمیقی که فرد برای جذب دود می ‌زند،‌ تخریب‌های جدی به حبابچه‌های ریه وارد می‌ شود.همچنین به دلیل مرطوب بودن راه‌های هوایی و مجرای خروج دود، قلیان می ‌تواند عامل مهمی جهت رشد میکروب ها و قارچ ها باشد و این میکروب‌ها و قارچ ها به راحتی توسط دود، وارد دستگاه تنفس شده و ایجاد عفونت های مزمن می‌ کند.
سرطان ریه،‌ سرطان لب و دهان و حنجره،‌ سرطان مری و معده،‌ لوزالمعده، کبد و سرطان روده بزرگ از عوارض بد‌خیم و زخم‌های گوارشی , ریفلاکس معده(برگشت اسید معده به مری) ازجمله عوارض خوش‌خیم استفاده از سیگار و قلیان هستند
علاوه بر بیماریهای مرتبط با تنباکو، مصرف اشتراکی قلیان می تواند منجر به افزایش احتمال میکروب سل و ویروسهایی مثل هرپس و هپاتیت شود.موارد دیگری که با مصرف قلیان ارتباط دارد مثل اگزمای دست ، مشکلات دندان و.......
 دقت کنید که جوانهایی که قدرت دفاع از خود و توانایی نه گفتن به این گونه دامها را ندارند در پشت قلیان در معرض آسیب های اجتماعی بزرگتری قرار می گیرند

چند پیشنهاد:
- مسئولان وزارت بهداشت و درمان با هماهنگی وزارت آموزش و پرورش نسبت به برنامه ریزی آموزش دانش آموزان بر اساس الگو های آموزشی و بصورت مستمر جهت اصلاح باورهای غلط و پیشگیری از استعمال قلیان اقدام نمایند.
- قوانین پیشگیری از استعمال قلیان به خصوص در مورد نوجوانان بصورت جدی ومستمر تصویب و اجرا گردد.
- برنامه های آموزشی فراگیر از طریق رسانه های جمعی
- همکاری کلیه ارگانها جهت پر کردن اوقات فراغت جوانان به نحو مطلوب
- مشارکت همه جانبه دولت ، صنعت و دانشگاه جهت کاریابی و اشتغال مناسب جوانان
- بالا بردن سطح علمی و فرهنگی خانواده ها با اطلاع رسانی مناسب از طریق رسانه ها ، نصب بنر در سطح شهر و ارسال  اس ام اس
- ایجاد مراکز تفریحی و ورزشی مناسب و بالا بردن انگیزه جوانان به سمت تفریحات سالم

Template Design © Joomla Templates | GavickPro. All rights reserved.