زمستان و طب ایرانی

تغییر هوا در این فصل اثرات زیادی بر طبیعت و بدن ما دارد.سردی هوا باعث بسته شدن منافذ پوستی و درنتیجه سرد و غلیظ شدن مواد زائد درون بدن و عدم دفع آنها می شود.استفاده از خوراکیهایی با مزاج سرد و تر (خیار،گوجه،هندوانه،ماست،دوغ و ...) ,و مواجهه زیاد با هوای بیرون باعث ایجاد سرما خوردگی،سرفه،سینه پهلو،ذات الریه،عفونت چشم،گلو درد،سردرد مزمن،سینوزیت و ... می شود.این فصل برای افراد با مزاج سرد و تر و افراد مسن نامناسب است.
برای حفظ سلامتی در این فصل باید نکاتی رعایت شود :
همیشه قدم اول برای حفظ سلامتی پرهیز است. اولین قدم، پرهیز از سردی‌جات چه به صورت خوردنی و چه به صورت موضعی است.
-پرهیز از مصرف خوراکیهای سردی افزا مثل ماست،خیار،گوجه،هندوانه و ... (در حالیکه امروزه به اشتباه انواع میوه ها در فصول مختلف در دسترس می باشد و یکی از مهمترین دلایل بیماریهای افراد مصرف آنها در غیر فصل خود می باشد)
-پرهیز از مصرف غذاهای مانده و فریز شده (که عمدتاً غذاهای با غلبه سردی و تری مولد بلغم هستند)
-اجتناب از مواجهه با هوای بیرون بلافاصله بعد از حمام
-پرهیز از خواب طولانی روزانه به دلیل افزایش رطوبت بدن و ایجاد بیماریهای رطوبی مثل سرما خوردگی
-پرهیز از انجام فصد و حجامت در این فصل
-مصرف خوراکیهای گرمی افزا مانند انبه، بادام کاغذی، تخم شربتی، پسته، پونه، پیاز، ترب، تره، جعفری، چای، خردل، خرما، خرمالو، دارچین، روغن، ریحان، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، زنیان، زیتون، زیره سیاه، سیر، شنبلیله، فلفل، فندق، کرفس، کشمش انگور سیاه (مویز)، کلم، کنگر، گردو، گل سرخ، لپه، مرزه، موسیر، موم عسل، نارگیل، نخود، نعناع، عرق بهارنارنج، هل و....
- پوشیدن لباسهای پشمی و پنبه ای(چون بخارات بدن را در خود نگه داشته و باعث گرم ماندن بدن می شوند)
-انجام ورزش در انتهای روز در این فصل
- پوشاندن بینی و دهان هنگام مواجهه با هوای خارج
سرما خوردگی :
سرما و رطوبت در این فصل افراد را مستعد سرما خوردگی کرده و سرماخوردگی در این موقع از سال تشدید می شود. اغلب سرماخوردگی ها، با علائمی همانند درد و خارش گلو، عطسه، احتقان بینی و ترشح اشک همراه است.اگر همراه با این علائم ،تب و درد عضلانی هم همراه باشد باید دانست که این دیگر یک سرماخوردگی ساده نبوده و آنفلوانزا محسوب شده و باید به پزشک مراجعه شود. در طب سنتی ایران سرما خوردگی با توجه به علائمی که در فرد ایجاد میکند انواع مختلفی دارد و راههای درمانی برای همه افراد یکسان نمی باشد.
اگر ترشحات بینی و حلق رقیق و آبکی باشد، سوزش و خارش گلو و حلق، سرخی چشم‌ها، التهاب حلق و گرفتگی بینی و صدا باشد :
-بهتر است در چند روز اول بیماری تنها سوپ جو رقیق با حبوبات بسیار اندک و سبزیجات فراوان مصرف شود.
- حریره‌ای از سبوس گندم، مغز بادام و عسل مصرف شود.
-معده سبک نگاه داشته شده و در این زمان خوردن غذاهای سنگین بویژه گوشت، پرهیز شود.
-از مصرف آب و مایعات سرد اجتناب شود. (در صورت تشنگی، مقداری آب گرم که با کمی گلاب و شکر مخلوط شده، میل شود)
-برای سرفه های خشک یک قاشق غذاخوری به ‌دانه در یک لیوان آب خیسانده شده تا حالت ژله‌ای پیدا کند و هر دو ساعت یک قاشق غذاخوری از آن به تدریج خورده شود و سپس دانه‌های به در دهان نگه داشته شده و لعاب آن‌ قورت داده شود.
-به پهلو خوابیده و زیر سر هم بالا برده نشود تا ترشحات از بینی دفع شده و کمتر به مجاری تنفسی پایینی ریخته شود.
اگر دچار عوارض سرماخوردگی مانند سینوزیت و ترشحات غلیظ و لزج شود که به سختی از مجاری تنفسی جدا می‌شود و دچار سنگینی بدن و کسالت و بویژه سنگینی سر، گرفتگی بینی، صدای تودماغی است شود :
-مصرف سوپ گندم یا برنج همراه با هویج ،شلغم،پیاز و گشنیز فراوان
-پوشاندن سر با حوله ای گرم
-نوشیدن جوشانده‌ای از بابونه، بومادران، آویشن و مرزنجوش (می توان از بخور دادن همین مواد نیز بهره برد)
-خوردن جوشانده‌ای از زوفا، ریشه شیرین‌بیان و انجیر نیز جهت نرم کردن سینه و طبع (هر ۸ ساعت، یک قاشق غذاخوری از مخلوط نیم‌کوب داروها با ۵ عدد انجیر، در یک و نیم لیوان آب جوشانده شده، پس از صاف کردن، استفاده گردد)
-در صورت ایجاد تب استفاده از دم کرده بنفشه چند بار در روز
-دم کرده پنیرک و خطمی در صورت ایجاد خشکی شدید گلو و حنجره شدید و سرفه های خشک

منابع:
۱- ابوعلی سینا. القانون فی الطب، تحقیق ابراهیم شمس‌الدین، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۲۰۰۵ میلادی
۲- خلاصه الحکمه، محمدحسین عقیلی خراسانی، تصحیح اسماعیل ناظم، مؤسسه احیاء طب طبیعی و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۸۶
۳- الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه، سیداسماعیل جرجانی، تصحیح و تحقیق دکتر حسن تاجبخش، تهران، انتشارات دانشگاه تهران با همکاری فرهنگستان علوم، چاپ اول، بهار ۱۳۸۴
۴- الحاوی، حکیم محمدبن زکریای رازی، چاپ سنگی
۵- حفظ‌الصحه ناصری، محمدکاظم گیلانی، تصحیح و تحقیق دکتر رسول چوپانی، انتشارات المعی، بهار ۱۳۸۸
۶- مروری بر کلیات طب سنتی ایران (ویرایش دوم)، دکتر محسن ناصری، دکتر حسین رضایی‌زاده، دکتر رسول چوپانی، دکتر مجید انوشیروانی، مؤسسه نشر شهر، ویرایش دوم ـ ۱۳۸۸