از جمالآباد تا انگلستان
نویسنده: محمد جواد رضایی چاپ پست الکترونیکی- منتشرشده در مقالهها
- خواندن 5777 بازدید
به دلایل نامشخصی فتحلی شاه قاجار مالیات جمالآباد را به میرزا نورالدین که تبعهٔ انگلیس بوده است میبخشد و مقرر میشود به طور موروثی این مزیت در خانوادهٔ ایشان برقرار بماند. از قرار چند سال مالک جمالآباد حاجی امینالضرب بوده و هر سال سفارت انگلیس مبلغ مالیات را از ایشان مطالبه میکند وایشان نمیپرداختند تا این که میرزا محمّد خان فرزند مرحوم میرزا نورالدین به ایران برمیگردد و پیگیر وضعیت میشود. سند ذیل ناظر بر این جریان است:
متن نامه:
وزارت جلیله داخله
موافق اسناد دفتری و فرامین معتبره از عهد خاقان مغفور فتحعلی شاه طاب ثراه مالیات قریه جمال آباد واقعه در ارسنجان فارس ... ابدی به مرحوم حاجی میرزا نورالدین تبعه انگلیس مقرر گردید که همه ساله نسلا بعد نسل دریافت دارند و از بابت چهار دانگ آنجا که یکصد و چهل تومان ... می کرد چند سالی که در ملکیت آقای حاجی امین الضرب بوده ده ساله وجه مزبور را نپرداخته بودن این اوقات از طرف سفارت انگلیس از وزارت خارجه مطالبه وصول این وجه را می نمودند تا این که میرزا محمد خان نواده مرحوم مزبور به طهران آمد و اسناد خود را به وزارت خارجه ارائه داده پس از تحقیقات لازمه معلوم شد مالک سابق جمال آباد که آقای حاجی امین الضرب بوده این وجه را نپرداخته و از ایشان مطالبه شد و باسناد میرزا محمد خان مراجعه و تصدیق حقانیت نمودند فعلا وزارت خارجه مشغول وصول این وجه می باشد و چون در آتیه نیز این یکصد و چهل تومان موافق فرامین دولتی و اسناد تصدیقات دفتری باید از مالک جمال آباد به آن ها برسد اگر چه ایالت جلیله فارس از این مساله مطلع و پارسال که خودشان اقداماتی کرده اند ولی مزید التاکید لازم است که بفرمانفرمای فارس مقرر شود در موقع ضرورت و لزوم کمال مساعدت و بذل توجه در وصول و ایصال وجه مزبور به آنها بفرمایید که از این حیث دچار زحمتی نباشند که باز سفارت انگلیس در مقام اظهار به وزارت خارجه برآید.
وزارت خارجه
توضیح:
- در بازنویسی متن دو کلمه ناخوانا بود.
- اصل و نسب حاجی میرزا نورالدین تبعهٔ انگلیس نامشخص است.
- محمدحسین امینالضرب: تاجر ایرانی در دوره قاجار بود. او در دورهٔ زمامداری مظفرالدینشاه اولین دستگاه تولید برق را از روسیه خرید و به این شکل، برق وارد ایران شد و جای گاز را گرفت. به همین دلیل به محمّدحسین امینالضرب «پدر برق ایران» لقب دادهاند. محمّدحسین امینالضرب، فرزند محمّدحسن اصفهانی و ماهبیگمخانم (دختر محمّدحسین صراف اصفهانی) در سال ۱۲۸۹ قمری در تهران متولد شد. زبان فارسی، عربی و فرانسوی را نزد معلمان خصوصی فرا گرفت. او در تهران، برای مدتی نزد سیّد جمالالدین اسدآبادی زندگی میکرد و زبان عربی را به طور کامل از وی آموخت. پدرش از آنجایی که تاجر چیرهدستی بود و فنون ضرب سکه را نیز در فرنگ آموخته بود، به عنوان مسئول ضرابخانه شاهنشاهی در زمان ناصرالدین شاه منصوب شد اما مرگ ناصرالدین شاه برای او، بسیار ناگوار بود. چون در این زمان به خاطر تقلبی که در ضرب سکه کرده بود، به دستور مظفرالدین شاه دستگیر شد و به زندان افتاد. در این زمان محمدحسین امینالضرب در راه بازگشت از سفر فرنگ در سبزوار بود که خبر به زندان افتادن پدرش را به او رساندند. او بلافاصله به راه افتاد و خود را به تهران رساند و فعالیتهای زیادی برای آزادی پدرش انجام داد. او به (صنیعالدوله) داماد مظفرالدین شاه مراجعه کرد و با پرداخت جریمه و مبلغ چهل هزار تومان در آن زمان! به خود صنیعالدوله، موجبات آزادی پدر را فراهم کرد. پدرش پس از آزادی، از سمت سرپرستی ضرابخانه شاهنشاهی عزل و خود صنیعالدوله عهدهدار این مسئولیت شد. وی از سال ۱۳۰۶ الی ۱۳۱۱ ریاست اتاق تجارت تهران را بر عهده داشت.
دیدگاههای شما (7)
-
مهمان - مصطفي رحيمي
با تشكر از مقاله ارزنده استاد رضائ لازم دانستم در مورد خانواده نيكوكار امين الضرب جند جمله اي نكارش كردد امين الضرب كار افرىني خلاق حسابكري ماهر در قحطي تهران با سرمايه خود كندم زياديي خريداري كرد اولاد و نوهاي اورءس التجار ومندل مهدوي(محمد علي) بانى كشت وصنعت و كارخانه قند شيروان وجوين بودند كارخانه قند جهار هزار تنى جوىن را درمدت شش ماه به بهره بردارى رساند
0 پسندیدم -
رادربزرگواروارجمندم جناب رضایی سلام ودست مریزاد.ازدرج مطالب قبل وانتشاراین سندجالب وقابل توجه توسط جنابعالی صمیمانه تقدیروتشکرنموده ومراتب سپاس مردم فهیم وقدرشناس جمال آبادکه اینگونه اسنادبرایشان بسیارحائزاهمیت است رابه محضرتان تقدیم نموده ودرخواست می شود درصورت وجوداسنادی مشابه،بازهم بذل لطف ومرحمت فرماییدتاموردبهره وری بیشترقرارگیرد.پایداروسرافرازباشید.
0 پسندیدم -
سلام وممنون از لطف جنابعالی و آقایان موسوی و شیرازی
این سند شروع جریانی است که جالب است و تقریبا 15 سند در ادامه آن است. نکته مهمی که در این اسناد وجود دارد پیگیری مجدانه حقوق اتباع انگلیسی توسط دولت انگلیس است انشالله در فرصتی مناسب آن را ارایه میکنم0 پسندیدم -
از آقای رضاییی که اسناد جالب و تاریخی را مطرح میکنند کرده و امید موفقیت ایشان را دارم
0 پسندیدم -
مهمان - محمد حسین شیرازی
سلام جناب رضایی عزیز از تحقیقات جنابعالی حظ می بریم .موفق باشید.
یک سؤال از خدمتتان دارم در سطر چهارم توضیح فرموده اید برق جای گاز را گرفت .لطفاً بیشتر توضیح دهید که منظور از گاز چیست ؟
دوستدار محمد حسین شیرازی0 پسندیدم -
جناب آقای مهندس شیرازی
با سلام و احترام
قبل از آمدن برق به ایران، روشنایی خیابانها و کوچهها، یکی از مشکلات دولت وقت بود. بنابراین برای اولین بار در ایران کارخانهای دایر شد که روشنایی خیابان ناصریه و خیابان دراندرون (باب همایون فعلی) را با استفاده از گاز کاربیت تامین میکرد. سابقا چراغ هایی وجود داشت که معدن چیان هم از آن استفاده میکردند .این چراغ ها دارای دو منبع بودند که در یکی آب وجود داشت و در دیگری کاربید کلسیم؛ قطرات آب از بالا روی کاربید ـ کلسیم میریخت و تولید گاز استیلن میکرد و این گاز از لوله ای به محلی میرسد که آنرا روشن میکردند این چراغ دارای نور سفید و پر نوری بود .2 پسندیدم -
مهمان - محمد جواد رضایی
سلام
ممنون از درج مطلب فوق ، ضمنا دو کلمه جا افتاده در متن باز نویسی شده ناخوانا نیست ، من نتوانستم بخوانم0 پسندیدم
دیدگاه خود را درباره این نوشته با دیگران در میان بگذارید:
یا اگر در سایت عضو نیستید، میتوانید به عنوان میهمان دیدگاه خود را بفرستید: