از جمالآباد تا انگلستان
نویسنده: محمد جواد رضایی- منتشرشده در مقالهها
- خواندن 5786 بازدید
به دلایل نامشخصی فتحلی شاه قاجار مالیات جمالآباد را به میرزا نورالدین که تبعهٔ انگلیس بوده است میبخشد و مقرر میشود به طور موروثی این مزیت در خانوادهٔ ایشان برقرار بماند. از قرار چند سال مالک جمالآباد حاجی امینالضرب بوده و هر سال سفارت انگلیس مبلغ مالیات را از ایشان مطالبه میکند وایشان نمیپرداختند تا این که میرزا محمّد خان فرزند مرحوم میرزا نورالدین به ایران برمیگردد و پیگیر وضعیت میشود. سند ذیل ناظر بر این جریان است:
متن نامه:
وزارت جلیله داخله
موافق اسناد دفتری و فرامین معتبره از عهد خاقان مغفور فتحعلی شاه طاب ثراه مالیات قریه جمال آباد واقعه در ارسنجان فارس ... ابدی به مرحوم حاجی میرزا نورالدین تبعه انگلیس مقرر گردید که همه ساله نسلا بعد نسل دریافت دارند و از بابت چهار دانگ آنجا که یکصد و چهل تومان ... می کرد چند سالی که در ملکیت آقای حاجی امین الضرب بوده ده ساله وجه مزبور را نپرداخته بودن این اوقات از طرف سفارت انگلیس از وزارت خارجه مطالبه وصول این وجه را می نمودند تا این که میرزا محمد خان نواده مرحوم مزبور به طهران آمد و اسناد خود را به وزارت خارجه ارائه داده پس از تحقیقات لازمه معلوم شد مالک سابق جمال آباد که آقای حاجی امین الضرب بوده این وجه را نپرداخته و از ایشان مطالبه شد و باسناد میرزا محمد خان مراجعه و تصدیق حقانیت نمودند فعلا وزارت خارجه مشغول وصول این وجه می باشد و چون در آتیه نیز این یکصد و چهل تومان موافق فرامین دولتی و اسناد تصدیقات دفتری باید از مالک جمال آباد به آن ها برسد اگر چه ایالت جلیله فارس از این مساله مطلع و پارسال که خودشان اقداماتی کرده اند ولی مزید التاکید لازم است که بفرمانفرمای فارس مقرر شود در موقع ضرورت و لزوم کمال مساعدت و بذل توجه در وصول و ایصال وجه مزبور به آنها بفرمایید که از این حیث دچار زحمتی نباشند که باز سفارت انگلیس در مقام اظهار به وزارت خارجه برآید.
وزارت خارجه
توضیح:
- در بازنویسی متن دو کلمه ناخوانا بود.
- اصل و نسب حاجی میرزا نورالدین تبعهٔ انگلیس نامشخص است.
- محمدحسین امینالضرب: تاجر ایرانی در دوره قاجار بود. او در دورهٔ زمامداری مظفرالدینشاه اولین دستگاه تولید برق را از روسیه خرید و به این شکل، برق وارد ایران شد و جای گاز را گرفت. به همین دلیل به محمّدحسین امینالضرب «پدر برق ایران» لقب دادهاند. محمّدحسین امینالضرب، فرزند محمّدحسن اصفهانی و ماهبیگمخانم (دختر محمّدحسین صراف اصفهانی) در سال ۱۲۸۹ قمری در تهران متولد شد. زبان فارسی، عربی و فرانسوی را نزد معلمان خصوصی فرا گرفت. او در تهران، برای مدتی نزد سیّد جمالالدین اسدآبادی زندگی میکرد و زبان عربی را به طور کامل از وی آموخت. پدرش از آنجایی که تاجر چیرهدستی بود و فنون ضرب سکه را نیز در فرنگ آموخته بود، به عنوان مسئول ضرابخانه شاهنشاهی در زمان ناصرالدین شاه منصوب شد اما مرگ ناصرالدین شاه برای او، بسیار ناگوار بود. چون در این زمان به خاطر تقلبی که در ضرب سکه کرده بود، به دستور مظفرالدین شاه دستگیر شد و به زندان افتاد. در این زمان محمدحسین امینالضرب در راه بازگشت از سفر فرنگ در سبزوار بود که خبر به زندان افتادن پدرش را به او رساندند. او بلافاصله به راه افتاد و خود را به تهران رساند و فعالیتهای زیادی برای آزادی پدرش انجام داد. او به (صنیعالدوله) داماد مظفرالدین شاه مراجعه کرد و با پرداخت جریمه و مبلغ چهل هزار تومان در آن زمان! به خود صنیعالدوله، موجبات آزادی پدر را فراهم کرد. پدرش پس از آزادی، از سمت سرپرستی ضرابخانه شاهنشاهی عزل و خود صنیعالدوله عهدهدار این مسئولیت شد. وی از سال ۱۳۰۶ الی ۱۳۱۱ ریاست اتاق تجارت تهران را بر عهده داشت.