گنجینه های مکتوب فارس، درسی از دیوان حافظ

برخی کتب چاپی در چاپخانه ها و مراکز طبع شیراز به دلیل نایاب و یا کمیاب بودن آنها خریداران و طرفداران فراوان خاص خود را دارند. خیابان دهنادی شیراز و کتابفروشی های قدیمی همچون دو کتابخانه (کتابفروشی) صاحب قدمت شیراز (بلادی – هاشمی) از دیرباز مرکز عرضه کتب قدیمی (خطی، چاپ سنگی و چاپ قدیم ) بوده اند و برخی مجموعه داران و صاحبان کتابخانه های شخصی امروزه به داشتن کتب نایاب و یا کمیاب بر خود می بالند.
کتابخانه های عمومی همچون کتابخانه شهید دستغیب (ره) ، کتابخانه های وابسته به دانشگاه شیراز، کتابخانه بنیاد فارس شناسی، کتابخانه مدرسه علمیه ولی عصر (عج) ، کتابخانه مرکز اسناد فارس، کتابخانه عبداله خفیف، برخی کتابخانه های مراکز مذهبی همچون کتابخانه آستان مقدس حضرت سید میر احمد شاهچراغ (ع)، آستانه و علی بن حمزه علیهم السلام، مساجد و مدارس دینی، حافظیه و سعدیه و مهمتر از همه اینها کتابخانه احمدی شیراز مراکز نگهداری کتب ارزشمند تاریخی، مذهبی، ادبی و هنری خصوصاً کتب چاپی با قدمت ۵۰ تا ۱۵۰ سال پیش هستند و کتابخانه صاحب این قلم (ارسنجانی) در منزل شخصی برخوردار از هزار عنوان کتب خطی، چاپ سنگی و کتب چاپی نایاب و کمیاب بویژه در حوزه های مذهبی و ادبی و نشریات فارس و ایران مربوط به ۴۰ تا ۱۰۰ سال اخیر است.
***
کتاب درسی از دیوان حافظ عنوان اثر تألیفی یکی از دانشمندان فارس در دوره تاریخی پهلوی اول و دوم یعنی میرزاعلی اصغر حکمت شیرازی فسایی است که در آبان ماه سال ۱۳۲۰ خورشیدی توسط کتابفروشی با سابقه احمدی در چاپخانه جهان نما در شیراز به چاپ رسیده و در نوع خود از گنجینه های مکتوب و از نفائس ادبی ایران است.
این کتاب هم اینک در زمره کتب نایاب است. مؤلف و ناشر بهای چهار ریالی را در سال ۱۳۲۰ شمسی برای کتاب چهل و هشت صفحه ای درسی از دیوان حافظ تعیین کرده اند. کتابفروشی احمدی شیراز با سابقه افزون بر یکصد سال فعالیت فرهنگی هنوز در خیابان طالقانی شیراز جنب حمام وکیل و روبروی موزه و عمارت کلاه فرنگی و کتابخانه ملی فارس (شعید دستغیب) با مدیریت فرهیخته ارجمند جناب مهندس فهلیانی فعال و برقرار است.
کتاب درسی از دیوان حافظ در قطع وزیری و توسط فردی که خود نویسنده و ادیب و وزیر فرهنگ و معارف بوده (علی اصغر حکمت) به رشته تحریر درآمده و به حق از نمونه های نادر نقد ادبی اوایل قرن سیزدهم هجری شمسی است. مؤلف در فهرست یک صفحه ای کتاب به نحوی هنرمندانه به تفسیر و شرح معانی بلند و مضامین عالی همچون طلب معرفت، قابلیت ذاتی، انتخاب استاد، اغتنام وقت، صدق نیت، صبر و ثبات، توکل، ترک نفس، قبول نصیحت، نیکوکاری، حسن خلق و عزت نفس در شعر خواجه اهل راز حافظ شیرازی می پردازد و در بخش دوم از این کتاب کم حجم اما پر بار و مفید فایده به ذکر معارف معنوی مد نظر حضرت لسان الغیب خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی علیه الرحمه در باب عقل و عشق، کتاب طبیعت ، اسباب علوم رسمی معلمین ظاهری، پیر مغان، جام جهان بین، حیرت و ... می پردازد.
این اثر مزین به مرقومه ادیب نامی مرحوم استاد رشید یاسمی استاد ادبیات دانشگاه تهران است.
 رشید یاسمی با تمجید از مقام ادبی علی اصغر حکمت در صفحه اول این کتاب آورده است: «... یکی از هزاران هنر وجود شریف (شما) را حافظ شناسی دیدم... تجاربی که در ظرف سال ها خدمت به معارف و مسائل آموزش و پرورش حاصل نموده اید بسی گرانبهاست...»
حکمت نیز در پاسخ به نامه دوست قدیمی خود (رشید یاسمی) که شرح مفصل آن در صفحات ۱ تا ۳ کتاب آمده می نویسد: «... تنها یک چیز مرا بر این کار دل داد که همانا استمداد از روح پرفتوح آن بزرگوار (حافظ) است که یقین دارم طالب صادقی را که سال ها دم از ارادت آستان وی زده و به تاییدات غیبی مدد خواهد فرمود و او طوطی صفت در پس آینه هر چنه تلقین فرماید خواهد گفت... کلمات پر شور این عارف بزرگ به نفسه هم معلم است و هم مربی... از آنجا که سخنان پیر مغان مانند خمی که به دریا متصل است هر طالب را به قدر استعداد و به تناسب همت او جرعه ای می بخشد...»
علی اصغر حکمت بواسطه فعالیت چندین ساله در عرضه تعلیم و تربیت کتاب درسی از دیوان حافظ را با رویکردی علمی و با نگاه به مقوله مهم تعلیم و تربیت از دیدگاه حافظ به رشته تحریر درآورده و نقش حافظ شیرازی را در تعلیم و تربیت ایرانی و اسلامی و پایه گذاری مکتبی نوین در علم اندوزی مورد نقد و بررسی ادیبانه قرار داده و مصادیق و شواهدی از شعر حافظ را در این زمینه آورده است. به عبارتی دیگر حکمت در اثر مانا و ماندگار خویش (درسی از دیوان حافظ) توجه مخاطبین و بویژه معلمان و اساتید تعلیم و تربیت را به بیان دیدگاه های ارزشمند حافظ در حوزه آموزش و پرورش معطوف داشته است. او در مورد هر یک از عناوین مندرج در فهرست کتاب شرحی جامع و در عین حال مختصر و مفید ارائه داده و در ادامه نمونه های شعری متناسب با عنوان را از دیوان حافظ شیرازی بزرگ غزلسرای ایرانی تقدیم خواننده خویش نموده است. کتاب درسی از دیوان حافظ علیرغم حجم کم از متن و محتوای غنی و پرباری برخوردار است، به نحوی که خواننده با مطالعه صفحه ای از آن شیفته مطالعه صفحات کامل این اثر شیوا و ارزنده می گردد. از حکمت کتب فراوان برجای مانده و از نمونه های کتب چاپی قدیم که در شیراز با سابقه کهن چاپ و چاپخانه ها، منتشر گردیده باشد فراوان است.
در آینده به معرفی بیشتری از گنجینه ها و آثار مکتوب فارس بویژه آثار نفیس و منحصر به فرد در حوزه ادبیات فارسی می پردازیم.

گنجینه های مکتوب فارس
درسی از دیوان حافظ - چاپ ۱۳۲۰ (شیراز)
سید محی الدین حسینی ارسنجانی