A+ A A-

معرفی چند نسخه ی خطی از کاتبان ارسنجانی (قرن ۱۱ تا ۱۴)

نویسنده:  چاپ پست الکترونیکی

اکنون که نفس سرد زمستانی، از سردمهری دست کشیده و خنده ی صبح بهاری طبیعت را دگرگون نموده و فراش نسیم، بساط و گلیم سپید را درهم پیچیده و هزاردستان همچون صراحی غرغره در گلو افکنده و می سراید و خفتگان رمین به بانگ رباب سر از بالین برداشته و پری چهرگان ماه پیکر طبیعت در فرشهای زمردین جلوه نمایی می کنند، نوروز را که یادگاری از نیاکان است تبریک می گوییم.

خلاصه ی مقاله، برگرفته از کتاب:(ارسنجان شناخت، «مجموعه مقالات و بازخوانی اسناد»، به کوشش اکبر اسکندری، نسرین اسکندری و محمد حسین ابراهیمی، نشر نوید شیراز، در دست انتشار).

با اینکه در قرن یازده و دوازده آثار خطی زیبایی به چشم می خورند که درخور تحسینند، اما قرن سیزدهم هجری قمری را می توان قرن طلایی ارسنجان نامید. عالمان، عارفان و هنرمندان بنامی در این عصر ظهور کردند که هر یک به‌نوعی زیور دهنده و نمایانگر قصبه ی دیرپای دیروز و شهر امروز ارسنجان هستند. بعضی از عالمان دینی علاوه بر فقه و اصول به فلسفه، حکمت و ادبیات عرب روی آورده اند. عده ای بر فنون بلاغت و عروض طبع آزمایی کرده اند. گروهی سجاده ی سبز عبودیت گسترانیده و مهر بندگی را بر پیشانی نهاده اند. اما نام کاتبان به دلیل خوشنویسی کردن آثاری چون قرآن مجید و نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، ادعیه ها و رونویسی کتب مشهور عرفانی، فلسفی، دینی و تاریخی بیش از دیگران بر سر زبان-هاست. در اینجا به معرفی کوتاهی از چند نسخه ی خطی که توسط خوشنویسان ارسنجانی نگاشته شده است پرداخته خواهد شد.


نسخه ی خطی – مجموعه ی ضیاءالعیون- نزد نگارنده – تألیف ملا احمد ارسنجانی(۱۲۶۶ قمری).
آقا ملا احمد ارسنجانی متولد ۱۲۱۶ قمری بیست و یک نامه به اشخاصی که از بزرگان ارسنجان و سایر شهر ها بوده اند نوشته است. که عبارتند از : سید لطف الله کربالی، سید محمد هادی ابن محمد ابراهیم ارسنجانی، میرزا ابوالحسن ابن سید معصوم ارسنجانی، حاج میرزا ابوالقاسم ابن میرزا علی اکبر ارسنجانی، میرزا جعفر ابن حاج میرزا زین العابدین ارسنجانی، میر سید احمد ابن میرزا ابوتراب، میر سید محمد ابن میرزا اسماعیل ارسنجانی، میرزا علی اکبر ابن حاجی میرزا ابوالقاسم ارسنجانی، سید علی صادق ابن میرزا ابوالحسن ارسنجانی، محمد حسین خان ابن هادی خان آباده ای، سید مرتضی ابن میرزا اسماعیل ارسنجانی، سید محمد ابن حاجی نورالدین ارسنجانی، میرزا محمد صادق ابن میرزا رضا ارسنجانی، سید ابو اسحاق استهباناتی، سید هاشم ابن حاجی میرزا یحیی ارسنجانی، آخوند حاجی ملا علی عسکر ارسنجانی، آقا عبدالله طبیب شیرازی، آقا حسین مجتهد دشتکی، میرزا محمد حسین وکیل الملک شیرازی، حاج بابای شیرازی که شرح حال برخی از آن ها در فارس نامه ی ناصری و آثارالعجم آمده است.
در کتاب آثارالعجم چنین آمده است که مرحوم میرزا عبدالکریم فاضلی ست بلندپایه، کاملی گران مایه، درحکمت الهی و ریاضی رتبه ای بلند و مقامی ارجمند حاصل داشت. فقیر مؤلف قدری از حکمت در خدمتش استفاده نمودم و در سنه ی ۱۳۱۰ قمری در شیراز به رحمت حق پیوست.

 

نسخه خطی کتاب ابواب الجنان
این کتاب تألیف محمد رفیع واعظ با ۴۹۴ صفحه با خط محمد ابراهیم ارسنجانی فرزند محمد اسماعیل در سنه ی ۱۲۲۳ هجری قمری نوشته شده است. در پایان کتاب چنین می خوانیم: «تمت الکتاب بعون الوهاب، علی ید اقل سادات ابن محمد اسماعیل الحسینی، محمد ابراهیم ارسنجانی، مدرسه ارسنجان، و یوم الاربعة، هشتم شهر رجب المرجب سنه ی ۱۲۲۳ قمری، ثلاث و عشرین مأتین بعد الف و ...».

Anjoman Arsanjan 150411 01ابواب الجنان (صفحه پایانی ۱۳۲۳ قمری)

این کتاب به سفارش عالی شأن، معلی نشان، نتیجة الاعاظم و الاعیان، آقا محمد ابراهیم خلف آقا محمد حسین مشهور به آقا جانی نوشته شده که وی در سال ۱۲۲۷ قمری به فرزند خود میرزا اسماعیل هبه نموده است و احتمالاً محمد ابراهیم از نوادگان محمد ابراهیم خان تبریزی – جد اعلای خاندان ابراهیمی – است که در اواخر دوره ی صفویه به عنوان حاکم به ارسنجان آمدند.

Anjoman Arsanjan 150411 02

ابواب الجنان (صفحه ی پایانی ۱۲۲۷ قمری)

نسخه ی خطی - کتاب دعا (مجموعه ی قرآن و دعا) به خط ملا محمد شفیع اشرف الکتاب ارسنجانی
شماره ثبت ۱۱۲۸۲ مرکز اسناد و کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی (۱۲۶۵ قمری).
این نسخه ی خطی در سال ۱۲۶۵ قمری در ۱۴۲ صفحه به خط ملا محمد شفیع ارسنجانی در سن ۱۲ سالگی نگاشته شده است که از نخستین آثار اوست. این نسخه با سوره ی مبارکه ی (یس) آغاز می شود. چند سوره ی دیگر قرآن به همراه دعای کمیل، توسل در سینه ی این مجموعه درج شده است.
در پایان مجموعه چنین آمده است: « حسب الخواهش عالی شأن، رفیع مکان، سنی والامتنان، بدر آسمان سخاوت و کامکاری اختر برج فخامت و عالی تباری سراج سراچه ی عزّ و نشان، چراغ محفل مکرمت و احسان مخدوم معظم و مطاع مکرم کربلایی۱..... الله تعالی و ایام عمره و دولته فی شهر صفر المظفر فی سنه ی خمس و ستون و مأتین بعد الالف من الهجرة النبویه المصطفویه، اتمام پذیرفت و اناالعبدالاثم الجانی محمد شفیع ابن علی عسکر ارسنجانی سنه ۱۲۶۵».

نسخه ی خطی- کتاب زادالمعاد. مؤلف محمد باقر بن محمد تقی مجلسی به خط عبدالله ابن محمد حسین ارسنجانی شیرازی
به شماره اختصاصی ۱۸۸ مرکز اسناد و کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی (۱۲۸۹ قمری).
این نسخه «حسب الفرمایش عالی جاه، رفیع جایگاه، عزّت همراه، سلالة السادات و الانجاب آقا میرزا عبدالله شیرازی به تحریر این رساله شریفه انا مسمی به زادالمعاد پرداخت. اقل عبادالله عبدالله ابن محمد حسین ارسنجانی الشیرازی، امید که مقبول خاطر جناب عالی گردد. فی شانزدهم شهر شعبان المعظم سنه ۱۲۸۹ تسع و ثمان و مأتین بعد الالف من الهجرة المطهره المقدسه النوبیه المصطفویه، الاحمدیه. الی هاجرها و آله الف الصلوة و السلام و التحیة».

نسخه ی خطی – کلام الله مجید به خط ملا محمد شفیع اشرف الکتاب ارسنجانی
به شماره ثبت ۸۳۷۸ مرکز اسناد و کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی (تاریخ کتابت،۱۲۹۱قمری).
رو و داخل جلد این قرآن با نقاشی زیبایی تزیین و صفحاتش نیز هنرمندانه تذهیب کاری شده است. این قرآن به سفارش «جناب آقا میرزا محمد ... ادام اللهُ عمره و مجده و اقباله. علی یدالأقل الأحقر الفانی محمد شفیع بن علی عسکر الارسنجانی صورت اتمام پذیرفت. فی شهر ذی القعده سنه ۱۲۹۱، احدی و تسعین و مأتین بعد الالف من الهجرة النبویه، المصطفویه، المحمدیه، الف آلاف التحیة اللهم اغفر و لوالدیه و لوالدینا بحرمة ذلک کتاب یوم یقوم الحساب».

نسخه ی خطی صحیفه ی سجادیه موجود در موزه ی حضرت ابوالفضل(ع) واقع در کربلا:
مؤلف این کتاب امام زین العابدین (ع) در سال ۹۴ قمری / ۷۱۳ میلادی است. این کتاب ارزشمند را ملا محمد حسین افتخار الکتاب ابن ملا علی عسکر ارسنجانی در سال ۱۳۱۷ قمری برابر با ۱۹۰۰ میلادی خوشنویسی کرده است. این نسخه دارای فهرست و طلا کاری است.

Anjoman Arsanjan 150411 03

روی جلد قرآن

Anjoman Arsanjan 150411 04

پشت و داخل جلد قرآن


چند نسخه ی خطی مربوط به آستان قدس رضوی:
(از هنرمند نقاش آقای ابراهیم جاویدی کارمند اداره ی ارشاد ارسنجان بابت همکاری در یافتن اسناد زیرین تشکر می کنم).
۱ – کتاب "گلشن راز" از شیخ محمود شبستری: این کتاب سنگین عرفانی را (معلم ارسنجانی، حسن) کتابت کرده و در روز ۲۴ ماه رمضان سال ۱۰۳۳ قمری به پایان رسانده است.
۲ – کتاب "مرآت المحققین" از شیخ محمود شبستری: این کتاب را (معلم ارسنجانی، حسن) در قرن ۱۱ کتابت کرده است.
۳ – کتاب "بدایع الصنایع" : این کتاب را (معلم ارسنجانی، حسن) در سال ۱۰۳۳ کتابت کرده است.
۴ – کتاب "عروض و قافیه" از وحید تبریزی به سال ۹۴۲ قمری: این کتاب را (معلم ارسنجانی، حسن) در قرن ۱۱ کتابت کرده است.
۵ – کتاب "انیس العشاق" از رامی، حسن ابن محمد: کتابت این کتاب را (معلم ارسنجانی، حسن) در ششم محرم سال ۱۰۳۴ به پایان رسانده است.
۶ – کتاب "تحفة المومنین" از حکیم مومن، محمد مومن ابن محمد زمان: این کتاب که در علم پزشکی است توسط محمد رفیع ابن عبدالرحمن ارسنجانی در سال ۱۱۰۴ قمری به نام لطفعلی خان کتابت گردیده است.
۷ – کتاب "زادالمعاد" از محمد باقر مجلسی: این کتاب را محمد حسن ابن علی عسکر ارسنجانی در سال ۱۳۰۰ قمری کتابت کرده است.
۸ – زیارت نامه: این دعا را علی عسکر ارسنجانی در کربلای معلی در سال ۱۲۹۰ قمری کتابت کرده است.
۹ – مرقع: به خط علی عسکر ارسنجانی، سال تحریر نا معلوم.
۱۰ – ادعیه "سرور العارفین": به خط نظر علی ابن میرزا علی ارسنجانی در سال ۱۳۳۴ قمری.
۱۱ – کتاب "المطول" از مسعود ابن عمر تفتازانی: به خط علینقی ابن محمد ارسنجانی در سال ۱۲۶۲ قمری.
۱۲- مرقع: به خط محمد علی اشرف الکتاب ارسنجانی درقرن ۱۴.
۱۳ – کتاب "صحیفه سجادیه": به خط ابوطالب ابن محمد مسیح ارسنجانی(عموی حاج ملا علی عسکر) در سال ۱۱۵۷ قمری.
۱۴ – دعای صبا: به خط محمد شفیع ارسنجانی در سال ۱۳۱۶ قمری.
۱۵ – "الصحیفة العلویه" از سماهیجی، عبدالله بن صالح در قرن ۱۱: به خط علی عسکر ارسنجانی در سال ۱۲۸۳ قمری. توضیح: صفحه ی اول دارای سرلوح مذهب و مرصع با گلهای ختایی و زرپوش و لاجورد و کتیبه زرپوشف حواشی دو صفحه مزین به گل و برگهای ختایی الوان و زراندازی بین سطور، کمندکشی اوراق به سرخی جدول کشی اوراق به زر و تحریر و لاجورد، عناوین به سرخی، جلد مقوای روغنی با گل و بلبل الوان با زمینه عنابی و حواشی زرین.
۱۶ – کتاب ادعیه از مدنی، علی خان بن احمد در قرن ۱۱: به خط محمد شفیع ابن علی عسکر ارسنجانی در سال ۱۳۰۱ قمری. توضیح: صفحه ی اول دارای سرلوح منقش و مذهب و بقیه اوراق به زر و تحریر مشکی و لاجوردی و سبز و سرخی است و دارای سطربندی و مضرس به طلا و تحریر مشکی است.

 

توضیحات:

۱- متأسفانه نام شخص پاک شده است.

دیدگاه خود را درباره این نوشته با دیگران در میان بگذارید:

یا اگر در سایت عضو نیستید، می‌توانید به عنوان میهمان دیدگاه خود را بفرستید:

0
دیدگاه شما پس از تایید مدیر سایت نمایش داده خواهد شد.
  • دیدگاهی وجود ندارد