پناهگاه صخره‌ای پیر قوچ

کوه‌ها و ارتفاعات در تمام نقاط یکی از مهم‌ترین سکونتگاه‌های انسان در ادوار مختلف تاریخ بوده و این شامل مناطق کوهستانی استان فارس نیز می‌شود، مناطقی که به‌واسطه ساختار، همواره در دورانی طولانی، سکونت‌گاهی مطلوب برای انسان محسوب شده است و آثاری از زندگی انسانی در دوره‌های قبل از تاریخ هم در آن یافت شده و می‌شود.  ارتفاعات شهرستان ارسنجان، در استان فارس نیز به‌دلیل وجود صدها غار و پناهگاه سنگی در این ارتفاعات با تنوع تیغه و ابزارهای سنگی، خود گواه این مدعا به شمار می‌رود. اگرچه این کوه‌ها و غارهایی که زمانی پناهگاه و محل زیست انسان‌ها بود، هم‌اینک هم به محلی برای کسب درآمد و امرار معاش بشر بدل شده است. غارها و کوه‌هایی که به‌واسطه داشتن سنگ‌های معدنی مهم از جمله چینی و مرمریت، اکنون پذیران معدنکاران شده است.

یکی از این سکونت گاه های موقت انسانی که از اهمیت پژوهشی برخوردار است پناهگاه صخره ای پیر قوچ می باشد که در ارتفاعات شهرستان ارسنجان قرار گرفته است .
این یادمان تاریخی در سال ۱۹۷۸ در طی بررسی ارسنجان توسط ایکیدا از ژاپن بررسی شده است، این مکان در ادوار پیش از تاریخ محل استقرار و سکونت انسانی بوده است، ارتفاع این پناهگاه از دشت ۱۷ متر، عرض دهانه ۲۳ متر، عمق ۱۱ متر و ارتفاع دهانه پناهگاه به بیش از ۳۰ متر می رسد که به صورت پلی صخره ای از دور نمایان است و بیش از ۲۰۰ متر از کف دشت ارتفاع دارد و بخش هایی از این پناهگاه در طی تاریخ فرو ریخته است.
در تحقیقات انجام گرفته از این محل سه تراشه سنگی بدست آمده و مصنوعات سنگی جمع آوری شده از این محوطه و سایر محوطه های پیش از تاریخی شهرستان ارسنجان به لحاظ نوع سنگ و تکنیک ساخت از شرایط نسبتا یکسانی برخوردار می باشد .
مصنوعات سنگي به دست آمده از غارها، پناه گاه ها و ديگر محوطه هاي پيش از تاريخ حوزه فرهنگي شهرستان ارسنجان از چهار گروه تراشه ها ،سنگ هاي مادر،ابزارهاي سنگي شامل تيغه هاي ساده، كنگره دار يا با پرداخت معكوس و ريز تيغه ها تشكيل شده است.
سنگ پاياترين ماده خام مطالعاتي در باستان شناسي محسوب مي شود كه پيش از هر ماده ديگري مورد استفاده بشر قرار گرفته و عصر سنگ، طولاني تر از تمام ادوار فرهنگي بشر است. ابزار سنگي از جنس هاي مختلف ساخته مي شوند ابزار كنگره دار احتمالاً براي زدودن چربي از روده و كندن پوست شاخه ها استفاده می شده است. اين گونه ابزار به طور كلي كمتر از ساير ابزارها هستند. گروه ديگر شامل تيغه هايي است كه لبه آنها داراي جلا و درخشندگي است . آخرين يافته هاي باستان شناسان نشان داده كه این ابزارها به صورت تركيبي دريك دسته جاي مي گرفتند و براي دروی غلات و ساير نباتات به كار برده مي شدند.تراشه هاي دندانه دار نيز احتمالاً همچون اره كاربري داشته و براي بريدن شاخه ها يا استخوان بكار برده شده است. در مجموعه سنگي بدست آمده از محوطه هاي پيش از تاريخي شهرستان ارسنجان هم سنگ مادر تراشه و هم سنگ مادر تيغه وجود دارد. اگر چه سنگ هاي مادر گروه اخير چندان شاخص نيستند اما با توجه به وجود اين سنگ ها مي توان چنين برداشت كرد كه عمليات شناسايي ابزارها در محوطه صورت مي گرفته و ساكنان اين محل، منابع سنگ قابل توجهي در اختيار داشته اند.
منابع سنگ جهت ابزارهاي سنگي در محوطه هاي باستاني فوق الذكر شامل سنگ هاي سيليسي كرم، قهوه اي روشن ، طوسی ، خاكستري و خاکستری مایل به سبز می باشد كه از منابع درون زاگرس مرتفع يافت مي شوند و به صورت رگه هايي درون صخره هاي آهكي قرار دارند.
سنگ ها سيليسي قهوه اي رنگ كف رودخانه ها و اطراف آن كه توسط ساكنين به محوطه منتقل شده اند،اين گونه سنگ ها به وسيله رود از مناطق زاگرس بيروني به زاگرس مرتفع وزاگرس چين خورده حمل شده اند.

منابع
گزارش آقای حسن پاک نژاد مسوول تهیه پرونده ثبت اثر پیر قوچ
http://www.farschto.ir
Isna.ir