مکاری و پیله وری

مکاری و پیله وری دو شغل قدیمی هستند که در قدیم اهمیت زیادی داشتند . شغل مکاری یا چاروداری در واقع همین شغل  حمل و نقل امروزی است .
 در لغت نامه دهخدا مکاری را چنین توصیف کرده است :

... کسی که اسب و شتر و غیره به کرایه دهد. (غیاث) ... آنکه ستور چون خر و استر به کرایه دهد. چاروادار. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). چارپادار. کسی که به وسیله ٔ چارپایان اهلی مانند اسب و خر و قاطر و یابو مسافر و بار حمل و نقل می کند. خربنده . خرکچی . این کلمه در زبان عوام مَکّاری به همان معنی خرکچی و خربنده تلفظ می شود و گاه برای اشخاص به صورت لقب در می آید مانند حاجی مکاری . (فرهنگ لغات عامیانه ٔ جمال زاده) ...
مثال

کژ شود پالان و رختم بر سرم
وز مکاری هر زمان زخمی خورم
مولوی

خری دیدم در آنجا ایستاده
به پشتش ریش از چوب مکاری .
شفیع اثر (از آنندراج)

پیله وران نیز تاجران قدیم بودند که به نقاط دور و نزدیک مسافرت و دادو ستد میکردند . در چند سال گذشته پیله وری به فروشندگان دوره گرد اطلاق  میشد و طبق قوانین کشور در حال حاضر پیله ور به این معنی است:
«افراد ساکن بخش‌هاى مرزى کشور که سه سال مستمر در اين مناطق سکونت داشته و داراى اهليت مندرج در ماده (۲۱۱) قانون مدنى براى خريد و فروش کالا مى‌باشند مى‌توانند با دريافت کارت پيله‌ورى به نام خود، نسبت به مبادلات مرزى در چارچوب مقررات ماده (۲۰) آئين‌نامه مقررات صادرات و واردات اقدام نمايند».
مثال

چو در بسته باشد چه داند کسی
که جوهرفروش است یا پیله ور.
سعدی

 
تقریبا صد سال پیش (ماه صفر 1335 هجری قمری ) مکاران و پیله وران ارسنجان به حکومت شکایت میکنند که اموال آنها مرد تعرض طایفه لشنی قرار گرفته و تقاضای رسیدگی کردند . این اسناد حاوی لیست افراد و اموالی است که از آنها به سرقت رفته است . جهت بیان تعداد یا ارزش اقلام از خط سیاقی استفاده شده است. تنوع  محصولات مبادلاتی ارسنجان رب انار ، قالی و قالیچه ، و ملکی (کفش)  و خشکبار میباشد.
با بررسی اسناد مشابه میتوان به وضعیت اجتماعی شهردر ادوار مختلف  پی برد.

سند :
قربان خاک پای جواهرآسای مبارکت گردیم
عرضه میراند حضرات پیله ور و مکاریان ارسنجانی
که خداوند عالم روز بروز بر عمر و عزت جناب نواب مستطاب حضرت اقدس اشرف ارفع امجد والا روحی فدا بیفزاید .
و ثانیا در هفت یوم قبل در احشام میش مس حضرات میش مس طایفه میرزا اسمعیل بیچارگان را غارت کردند . و دندان یکنفر را شکسته و دو نفر را سر شکسته که نشد بیاوریم انها را وآنچه داشتیم بردندو بیچارگان را از احشام بیرون کردند و قلیلی دیگر که بود آمدند در تنگ فارق بردند امروز در این جا و فردا روز .... بفرمایید که آسوده خواطر (خاطر ) مشغول دعاگویی بوده باشیم. اوامر مبارک است

آنچه از سید احمد مکاری برده اند از قرار ذیل است

قالی سه زرعی ملکی 10 زوج مغز بادام ربع(رب) انار

از میرزا حسین پیله ور بسرقت رفته

تفنگ مارتین وجه نقد غالیچه یک تخته

از مرتضی قلی پیله ور بسرقت رفته

تفنگ یک قبضه قالیچه دو زرعی تریاک وجه نقد

از سیف علی مکاری برده اند

ربع انار وجه نقد اشرفی 1 مثقالی

از علی باغبان برده اند

ربع انار بادام بادیه دندانی

از حسین مکاری برده اند

غالیچه 3 تخته وجه نقد

از حاجی مکاری برده اند

وجه نقد  جو ربع (انار)  خوره

از میرزا عبدالله پیله ور برده اند

قالیچه 2 تخته  مغز بادام وجه نقد عبا   

دستور حکومت جهت رسیدگی به وضعیت مکاران و پیله وران