آسیب های اجتماعی ناشی از دوستی های ناباب

همانطور که می دانید انتخاب‌ دوست‌ در هر مرحله‌ از زندگی‌ مهم‌ است‌ و در دوران‌ جوانی‌ ونوجوانی‌ بسیار مهم‌تر، نوجوان و جوان ابتدای ورود به زندگی اجتماعی می باشد . جوانان و نوجوانان برای رسیدن به استقلال بیشتر که از ویژگی های این دوران است از خانواده دور می شوند و به دوستان روی می آورند . تاثیر که دوستان بر روی شخصیت یک نوجوان و جوان می گذارد بسیار بیشتر از خانواده می باشد . دوست همدم تنهايي هاي انسان، شريك غمها و شاديها، بازوي ياري رسان در نيازمنديها، تكيه گاه انسان در مشكلات و گرفتاريها و مشاور خيرخواه در لحظات ترديد و ابهام است . دوست‌ در دین‌ و اعتقادات‌، رفتار و كردار و زندگی‌ انسان‌ اثر می‌گذارد واساساً معیار و میزان‌ قضاوت‌ دیگران‌ دربارة‌ انسان‌ است . یک دوست تاثیر زیادی بر روی نوجوان می گذارد.
دوست شایسته یکی از سرمایه های بزرگ زندگی و از عوامل خوش بختی و سعادت انسان محسوب می شود. اگرچه داشتن رفیق خوب و شایسته برای همه طبقات مردم و برای تمام مراحل زندگی لازم است، ولی برای نسل جوان و نوجوانان از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا جوانان، که در آستانه زندگی اجتماعی قرار گرفته اند، می توانند با کمک دوستان آگاه، دلسوز، شایسته و جوانمرد، شخصیت خود را رشد دهند و استعدادهای خویش را به شکوفایی برسانند.دوست شایسته زمینه ساز پیشرفت و موفقیت نوجوان است و از طریق گفتوگوی علمی و تبادل افکار و اندیشه ها، باعث بالندگی و پویایی انسان می گردد. انسانی که از نعمت دوست پاک و دلسوز محروم است به شکست و نافرجامی گرفتار می آید؛ زیرا کسی را ندارد تا از فکر و اندیشه و مشاوره او استفاده کند و عقل یک نوجوان قادر نیست تمام راهکارها و مصالح زندگی را تشخیص دهد. البته یک دوست بد و فاسد میان دوستان خوب ، همچون میوه گندیده و پوسیده ای است که میان میوه های سالم جعبه قرار داد و همان گونه که این میوه پوسیده می تواند میوه های زیادی را خراب کند ، یک دوست بد نیز می تواند افراد بسیاری را فاسد کند ،
. یک دوست بد می تواند ، نوجوان و حتی جوانان را به راحتی در گرداب بکشد و همراه خود نابود کند .

برخی فواید دوستی
دوسـت برای نوجوان ازاهمیت زیادی برخوردار است. وقتی نوجوان ناراحت است ومشکلی دارد دوستانش از او حمایت می کنند. اگرچه دوست در سراسرزندگی انسان نقش مهمی دارد اما دردوران نوجوانی این نقش پررنگ تر می شود، زیرا نوجوان دوست دارد دراوقات فراغت مدت بیشتری را دور از خانواده درکنار دوستان خود سپری کند. در ضمن نیاز نوجوان به حمایت اجتماعی دراین سن بیشتر است.باید دقت کنیم که
۱) انسان بدون یک دوست خوب ، نمی تواند از گردنه ها و راه های دشوار زندگی بگذرد و موفق شود .
۲) یک دوست خوب ، فرد را از احساس تنهایی و انزوای اجتماعی که منشا بسیاری از بیماری های جسمی ، روحی . روانی است ، رهایی می دهد .
۳) به زندگی انسان طراوت ، شادی و شادابی می دهد .
۴) دوستی باعث افزایش حس اعتماد به نفس در نوجوانان و جوانان می شود .
۵) دوستی سبب می شود تا فرد زندگانی خود را هدف دار بداند و از احساس پوچی و نومیدی دور شود .
۶)نوجوان و جوانی که با یک انسان با ایمان و موفق دوست شود ، همواره سعی می کند که خود را همانند او کند و راه او را پیش بگیرد .

. به عنوان نمونه در روايتي آمده است كه امام حسن مجتبی(ع) اين چنين توصيه كردند كه با كسي همنشيني و مصاحبت و دوستي كن كه: ۱- هر گاه با او همنشين شدي ماية آراستگي تو باشد. ۲- آنگاه كه خدمتش كني تو را نگهبان باشد. ۳- هر گاه از او ياري خواستي كمكت كند. ۴- اگر سخن گفتي، تو را تصديق كند. ۵- اگر بر دشمن حمله بردي، قدرت و صولت تو را بيفزايد. ۶- اگر دستت را به فضل و نيكي دراز كردي، او هم دست، پيش آورد. ۷- اگر چيزي از او طلبيدي، عطا كند. ۸- اگر در تو (و زندگيت) مشكلي پديد آمد، آن را بر طرف سازد. ۹- اگر از تو نيكي ديد آن را به حساب آورد. ۱۰- اگر تو
(ساكت بودي و چيزي نخواستي) او آغاز كند (و نيازت را بر طرف سازد). اينها اوصاف كسي است كه شايستة رفاقت و دوستي
است و از سوي دیگر می فرمایند از دوستی با افراد : عيب جويي، كم ظرفيت، بددهان، بي تقواي، ستيزه جو، کسانی که شوخي هاي بيجا و آزاردهنده دارند پرهیز کنید.پس می توان از این گفتار حکیمانه ویژگی های دوستان خوب و بد را بدین صورت شمرد:
ویژگی های دوست خوب
۱-عقل و درایت
۲-صداقت و راستی
۳-بزرگواری و اصالت خانوادگی
۴-شایستگی و نیکی
۵-وادارنده به اطاعت خدا
۶-برآورنده نیاز دوست
و به قول شاعر شیرین سخن سعدی:

دوست آن باشد که گیرد دست دوست *** در پریشان حالی و درماندگی

دوستی های ممنوع

۱-دوستی با احمق
۲-دوستی با دروغگو
۳-دوستی با افراد پست و فاسد
۴-دوستی با چاپلوس
۵-دوستی با خائن و ستمگر
۶-دوستی با افراد حیله گر

شیوه های دوست یابی
دوست یابی در دوران نوجوانی معمولا به سه شیوه صورت می گیرد:
الف. روش احساسی
در این روش، انتخاب دوست تنها بر اساس هیجان و احساسات لحظه ای انجام می پذیرد و این روش از اندیشه و تعقّل تهی بوده، به عاقبت و ثمرات این دوستی توجه کافی نمی شود و همین که نیاز نوجوان را به طور موقت برآورده می کند، کافی است. اما اینکه در میانه راه و یا پایان آن چه نتایجی به بار خواهد آمد، برای او اهمیتی ندارد.
این روش انتخاب دوست گرچه بسیار آسان و بدون زحمت است و بسیاری از نوجوانان هم در دام این گونه دوستی ها گرفتار می آیند، ولی عاقبت این رفاقت ها معمولا شکست و ناکامی و تباه شدن عمر و جوانی است. منشأ بسیاری از مفاسد اخلاقی، که نوجوانان در آن گرفتار می شوند به دلیل این نوع ارتباطات است و از طریق همین رفاقت های هیجانی و احساسی است که نوجوانان را آرام آرام به دام اعتیاد، انحرافات اخلاقی و بزه کاری می کشانند و فرصت تعقّل و اندیشه را از آنان می گیرند. از این رو، اگر انتخاب دوست صرفاً از روی احساسات باشد خطرناک است. بنابراین، باید از عقل و شرع نیز کمک گرفت.
ب. روش عقلانی
به کارگیری این روش استمداد از بهترین یار زندگی، یعنی «عقل» است. عقل، حجّت و هدایتگر درونی است و اگر کارهای انسان بر اساس هدایت و راهنمایی او انجام گیرند، با سعادت و پیروزی همراه می شوند، و شخصی را که عقل برای انسان رفیق راه می سازد، هم در دنیا و هم در آخرت، مفید به حال او و باعث کمال او می گردد. عقل به عنوان هدایتگر درونی، به انسان توصیه می کند تا از تجارب افراد بزرگسال و دلسوز، که مورد اطمینان هم هستند، کمک بگیرد؛ همچنین عقل اقتضا می کند تا به سراغ فرمایش ها و راهنمایی های معصومان بزرگواران برای انتخاب دوست بیان کرده اند، عمل کنیم.
ویژگی های روش عقلانی:
۱-توجه به سرانجام دوستی؛
۲-پرهیز از شتاب زدگی در انتخاب دوست؛
۳-سنجش دوستان با معیارهای عقلی
پس باید دقت کنید که دوست ریشه دار و با اصالت بسیار بهتر از رفیق خوش زبان، زیبا چهره، شیک پوش و پولدار است

ج. روش ترکیبی (عقلانی و احساسی)
به دلیل آنکه در دوستی ها، عواطف و محبت نقش تعیین کننده و ویژه ای دارد، لازم است در انتخاب دوست، به این جنبه توجه شده و فقط از معیارهای عقلانی محض استفاده نگردد. از این رو، بهترین روش انتخاب دوست روش سوم است؛ یعنی از معیارهای عقلانی استفاده شود و به عواطف و احساسات هم توجه گردد و از آن ها غافل نشود؛ زیرا اگر انتخاب یک دوست و رفیق هرچند با معیارهای عقلی سازگار باشد، ولی دوست داشتنی نبوده و دل انسان به او میل و گرایشی نداشته باشد شایسته دوستی نیست؛ ولی اگر بر اساس عقل و شرع و احساس (عاطفه) فردی را برای دوستی و رفاقت برگزینیم، این دوستی پایدار، ارزشمند و واقعی خواهد بود.

عوامل مهم در پیدا کردن دوستان ناباب
غالب افرادی که به دام دوستان ناباب افتاده اند هیچگونه معیار و مبنایی برای دوست یابی نداشته اند.به طور کلی مهمترین عوامل پیدا کردن دوست ناباب:
۱-فقدان دور اندیشی و ناآگاهی
۲-گریز از رنج تنهایی
۳-خانواده متزلزل و طرد کننده
۴-فقدان الگوی مناسب
۵-نداشتن اعتقادات مذهبی
۶-نداشتن اعتماد به نفس
۷- کمبود امکانات رفاهی ، تفریحی و سرگرمی های سالم در خانواده
چند توصیه به خانواده ها
الف) با دوستان جدید فرزند خود دوست شوید و وانمودکنید که زندگی آنها برای شما جالب است. با ترتیب دادن مهمانی، تولد و... آنها را در خانه خود گردهم جمع کنید. این کار علا وه بر اینکه خیال شما را ازبـابـت فـرزنـدتان راحت می سازد، باعث می شودکه دوستان او را نیز بهتر و بیشتر بشناسید.
ب) بهترین راه برای محدود کردن زمانی که فرزندتان بادوستان نامطلوب می گذراند داشتن برنامه صحیح برای سرگرم کردن فرزندتان است.
ج) سعی کنید مادر و پدر دوستان فرزندتان را بشناسید. ملا قات شخصی بهتراست، اما اگراین کارمشکل است می توانید تلفنی با آنان ارتباط برقرارکنید.
د) او را زیر نظر داشته باشید. وقتی فرزندتان با دوستان بد رفت و آمدمی کند حواستان کاملا به او باشد. مثلا اگر تغییررفتاری ، نمرات پایین، رفتار خشن ، حالت های غیرمعمول و... دارد بدانید که دوستان بد، تاثیر خود را روی او گذاشته اند شما باید هرکاری که می توانید انجام دهید تا ارتباط او با آنان قطع شود. اگرلا زم است از معلم هایش، مشاور مدرسه یا یک پزشک روانشناس کمک بگیرید.
ه) قوانین خود را برای فرزندتان بازگو کنید. برای جلوگیری از نفوذ همسالا ن بد در او، برای او قوانین مشخصی در نظر بگیرید و اطمینان حاصل کنید که به همه آنها واقف است. این قوانین را طوری ترتیب ندهیدکه درمخالفت مستقیم با دوستان باشد
یادتان باشد که دوست و یار خوب، می تواند سعادت و خوشبختی دنیوی و اخروی انسان را تضمین کند و دوست بد، شقاوت و بدبختی ابدی را برای آدمی رقم می زند.

تا تــوانـــي مي گريز از يار بد**يــار بــد بـدتر بود از مار بد
مار بد تنها تـو را بر جان زنـــد** يار بد بر جان و بر ايمان زند

در نهایت باید بدانیم که دوستی حقیقی دوستی با خداست