A+ A A-

پیشنهاد شهر خلاق و شهر دانش محور برای سند توسعه ارسنجان

نویسنده:  چاپ پست الکترونیکی

فرهیختگان محترم دست اندر کار تنظیم سند توسعه ارسنجان لطفا در تنظیم سند توسعه پیشرفت ارسنجان علاوه بر توجه داشتن به فرهنگ و هنر به دانش و خلاقیت نیز توجه ویژه ای داشته باشید. همانطور که مستحضر هستید شهر با فرهنگ و هنر ارسنجان علاوه بر دارا بودن قدمت علمی و پرورش فرهیختگان و اندیشمندان بسیاری در دوران متعدد ، اخیرا نیز همگام با پیشرفت علمی کشور، با داشتن مراکز علمی و پژوهشی متعدد بخصوص وجود دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و دانشگاه آزاد اسلامی در حال تبدیل شدن به یک شهر علم پرور و خلاق می باشد.لذا اینجانب در مقاله زیر سعی نموده ام به طور خلاصه ویژگی های یک شهر خلاق دانش محور را توضیح دهم که امیدوارم در تنظیم سند چشم انداز ارسنجان (اصول و مبانی سند توسعه ) مورد توجه اندیشمندان قرار گیرد.


شهر خلاق و شهر دانش محور
عصر حاضر، عصر تحولات و تغییرات شگرف در فن‌آوری‌ها می‌باشد. عصری که ساختار فکری آن آکنده از عمق بخشیدن به اطلاعات و توجه به مشارکت نیروی انسانی خلاق و دانش‌گرا است، با ورود به قرن حاضر كه عصر فراصنعتي، عصر دانش و دانايي محوري، عصر سرعت و بالاخره عصر خلاقيت و نوآوري رقم خورده و از آنجايي كه امروزه مديريت دانش بعنوان شاخصي جديد از نوآوري در شهرها مورد توجه صاحب نظران قرارگرفته است.باید توجه شود که در روند جهانی شدن، خلاقیت یکی از مهمترین عوامل رشد و موفقیت شهرهای در حال رقابت به شمار می رود و تنوع و جذابیت شخصیت و روحیه نوگرایی و ابتکار های ساکنان شهر است که تعیین کننده جذابیت و پیشرفت شهر شان میشود.
امروزه شهرها به محلی برای رویارویی فرهنگ و تمدن های مختلف بدل گشته اند. فضاهای یک شهر اعم از طبیعی و مصنوعی نیز، باعث برانگیختگی ، انطباق و بیان خلاقیت ساکنین خود می شوند. اینگونه فضاهای خلاق باید امید بخش و توانمند ساز باشند. زیرا خلاقیت نیازمند فضاهایی است که در آن بتواند رشد و فعالیت کند، تفکر و نوآوری نماید، تجمع و پرورش یابد و نهاتاً پیشرفت کند. البته وجود مراکز آموزش عالی از جمله دانشگاه های دولتی و دانشگاه های آزاد اسلامی در شهر ها و بسیاری از موسسات و مراکز فرهنگی، پژوهشی و مطالعاتی در زمینه فن آوری های نو در شهرها خود منجر به ظهور طبقه جدید در شهر تحت عنوان طبقه خلاق میشود.
شهر خلاق و نوآور از جمله مباحث جدید در زمینه مطالعات شهری و مدیریت شهری می باشد به شهر به عنوان محل شکل گیری خلاقیت، دانایی، صنایع خلاق و نوآور نگاه میکند. شهر خلاق به عنوان یکی از مهمترین اهداف مدیریت شهری باعث می شود که خود به شکل یک رویکرد نوین در مواجهه با محیط های شهری و اثرگذاری بر فرایندها، اهداف و روشهای مدیریت و برنامه ریزی شهری مد نظر قرار بگیرد. مدیریت شهری خلاق با تلفیق اندیشه ها و ایده های مدیران شهری مدرن با ارزش های بومی جهت حلی مسائل و مشکلات شهری قدم برمی دارد. افراد خلاق موجب قدرتمند شدن شهر و رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر می شوند که این افراد به عنوان سرمایه های انسانی باید با بسترسازی مناسب در مدیریت شهری مشارکت داده شوند.
‌ ایدۀ شهرهای خلاق بر این باور استوار است که فرهنگ می‌تواند نقش مهمی در نوسازی شهری داشته باشد.‌ سیاست‌گذاران در سیاست‌گذاری اقتصادی، هرچه بیشتر، نقش خلاقیت را مد نظر قرار می‌دهند و از آنجا که صنایع خلاق به ساختار اجتماعی شهر، تنوع فرهنگی و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند حس وحدت را تقویت و به شکل‌گیری هویتی مشترک یاری می‌رسانند.
فلوریدا  در مطالعۀ خلاقیت و شهرها سه فاکتور را در نظر می‌گیرد: تکنولوژی، استعداد و مدارا به مفهوم دگرپذیری.‌ او معتقد است که محیط‌های شهری برای پذیرش ایده‌های جدید مستعد و آمادگی پذیرش افراد با استعداد برای نوآوری و خلاقیت هستند.
در ایران يكى از موانعى كه ما در شهرهاي‌مان با آن مواجهيم، تفكر مهندسى داشتن مديران شهرى ماست.‌ مديريت شهرى در كشور ما عمدتاً سعى مى‌كند شهر را تميز كند، فضاى سبز ايجاد كند، مبلمان شهرى بسازد و نورپردازى كند، اما بايد در نظر داشت كه اين كارها به تنهايى نمى‌تواند ظرفيت‌هاى نهفته در محيط را آزاد كرده و به محيط شهرى، خلاقيت ببخشد.‌ اين ظرفيت‌ها را در قالب يك گفتگوى دو طرفه با مردم و در طى زمان مى‌شود، آزاد كرد.
حالا کسانی که نظریات «شهر خلاق» را فریاد می‌کنند می‌گویند برای رقم زدن غیرعادی‌ها به‌دست مردمِ عادی فقط کافی است که به آنها فرصت داد.‌ تأکید این فرضیه بر این است که همۀ سهامداران سازوکار شهر، یعنی هر شهروندی، می‌‌تواند منبعی از خلاقیت باشد.‌ نظریه‌های پیشین همچون طبقۀ خلاق، بر نقش شاغلان در صنایع خلاق چون هنرمندان تأکید دارند و سهم بیشتری را برای آنان در شهر می‌طلبند.‌ برخلاف آنها، نظریۀ شهر خلاق باور دارد که هر شهروندی، با هر حرفه‌ای، می‌تواند منبع خلاقیت باشد و هرگونه دخل و تصرف بر محیط می‌تواند به‌مثابه کارِ فرهنگی به‌شمار بیاید و فقط باید فرصت را فراهم کرد تا زمینۀ دخل و تصرف آنها بر محیط ایجاد شود، چراکه این فرضیه باور دارد برای حل مسائل مختلف واگرایی در تفکر، طراحی، اجرا و سیاست‌گذاری خیلی بیشتر از هم‌گرایی در آن راه حل و جواب به‌دست می‌دهد.
نظریه‌پردازان شهر خلاق، که باور دارند فرهنگ و هنر چیزی همگانی است که باید در عرصه‌های عمومی متجلی شود، به طراحی و اجرای شهری فکر می‌کنند که مردمش دربارۀ آن فکر کنند، نقشه بریزند و عمل کنند، برای همین هدف طراحی آنان ایجاد زمینه‌هایی برای ساخت شبکه‌هایی از همکاری‌های فرهنگی در عرصۀ عمومی است.
خلاقیت در دنیای به سرعت در حال تغییر امری ضروری است.‌ خلاقیت تسهیل‌کنندۀ شیوه‌های جدید تفکر و اندیشیدن و حل مسائل است.‌ فلسفۀ شهر خلاق آن است كه: «در هر شهری ظرفيتى بسيار بيشتر از آنچه ما در وهلۀ اول تصور مى‌كنيم، وجود دارد» اگر بتوانيم شرايطى فراهم كنيم كه مردم بتوانند براساس تخيلات بلندپروازانه، فكر، برنامه-ريزى و عمل كنند و فرصت‌هاى توسعه به طور مداوم تكامل يابد، مى‌توانيم به تحقق شهر خلاق نزديكتر شويم.‌ اين فرصت‌ها مى‌توانند دربرگيرندۀ اقداماتى براى توليد ثروت و افزايش بازده اقتصادى، ارتقاى زيبايی‌هاى بصرى در محيط شهرى يا حل مسايل اجتماعى از جمله بى‌مسكنى و بدمسكنى باشند.‌
از ویژگی‌های شهر خلاق آن است که مکانی جذاب برای کار کردن و زندگی شهروندان خود بویژه نسل جوان و مکانی جذاب برای گردشگران است.‌ در چنین شهری فرهنگ و خلاقیت به صورت متمرکز با هم تلاش می‌کنند که صنایع خلاق و فرهنگی را تحریک کنند و شهر را به یک سطح بین‌المللی ارتقاء بدهند و به جذب سرمایه و طبقۀ خلاق بپردازند. استراتژی شهر خلاق همکاری و تعامل در درون ارکان سیستم مدیریت شهری برای پرورش نوآوری در تمام اجزای سیاست ها، برنامه ها و خدمات است بطوریکه ایده های فنی، فرهنگی و هنری اجازه رشد و نمو دارند و با دیدگاه های بسته مورد هجوم قرار نمی گیرند. استراتژی شهر خلاق ایفای یک نقش رهبری در بین تمام اجزای سیستم شهری است و طوری جهت گیری شده است تا در پیدا کردن روش های کارآمد برای ایجاد یک محیط همکاری و تعامل و دعوت از شهروندان برای مشارکت در فعالیت های فرهنگی باشد
البته یکی دیگر از مفاهیم جدید در حوزه مدیریت شهری، شهر دانش محور  است. توجه به مسائل و مشکلات روزافزون شهرها و ضرورت مدیریت شهرها بر مبنای دانش، تحقق شهر دانش محور  را اجتناب ناپذیر کرده است.
شهر دانش محور  رویکردی توسعه ای است، که هدف نهایی آن دستیابی به توسعه شهری پایدار و پیشرفت اقتصادی است.
این شهرها می توانند با بهره گیری از دانش، راه حل های موثری برای حل مشکلات یافته و در عرصه رقابت جهانی فرصت های تازه ای ایجاد کنند.
افزایش تعداد دانشجویان، دانشگاهیان، تنوع فرهنگی و اجتماعی، سطح بالای کیفیت زندگی، دسترسی آزاد به اطلاعات و زیرساخت های دانش از ویژگی های شهرهای دانش مدار هستند و در چنین شهری، خلاقیت و نوآوری به قشرخاصی محدود نیست و همه شهروندان باید خلاق و نوآور باشند.
از دیگر ویژگی های شهر دانش مدار می توان به فراهم بودن زیرساخت های شهری، فرهنگ تقسیم دانش، توسعه دانش مدار، شبکه های فناوری اطلاعات و طراحی شهری مطلوب اشاره کرد.
در شهرهای دانش محور، دانش آفرینی و سرمایه گذاری در استخراج،انتشار و ارائه دانش جدید برای تولید محصولات و خدمات دارای ارزش افزوده، هم از سوی بخش خصوصی و هم از سوی بخش عمومی پشتیبانی می شود و در نهایت ثروت در  شهر تولید می شود.
برای تبدیل شدن یک شهر به شهر دانش مدار، تغییر در نحوه برنامه ریزی شهر، تغییر در نگرش ها، همگرایی و تعاملات و هم اندیشی و فراهم آوردن زیر ساخت های شهر دانش مدار ضروری است و باید مورد توجه قرار گیرد.بر اساس این رویکرد شهر باید با مدیریت دانش تصمیم های بهتری اتخاذ کند.
تکرارها را کاهش دهد، نوآوری را افزایش داده و به یکپارچگی و همکاری و بهره وری بالایی دست یابدو تحقق این امر جز از طریق پژوهش میسر نخواهد شد.
برای دستیابی به شهر دانش محور، پژوهش و نوآوری باید در اولویت برنامه های شهری قرار گیرد. تعدد و تنوع فعالیت ها و وظایف مدیریت شهری در سطوح مختلف راهبردی تا سطح عملیاتی از یک سو و خلاقیت و نوآوری مورد نیاز شهر امروز از سوی دیگر سبب شده است تا تحقق بهینه شهر آرمانی و پایدار تنها بر پایه های مدیریت شهری اطلاعات محور استوار باشد، پایه هایی که مطالعات و پژوهش زیربنای آن را تشکیل می دهد.
تحقیق و پژوهش در مسائل شهری از اهمیت بر خوردار است، زیرا انجام مطالعات روزآمد درباره مسائل شهر ،به نگاهی آماری و تحلیلی به شهر و مسائل آن نیاز دارد. این نگاه با بهره گیری از نظرات کارشناسانه می تواند مدیریت شهری را با نظارت شورا و مدیریت اجرایی شهرداری به سوی بالندگی و توسعه متوازن هدایت کند.
اکنون مدیران شهری به این باور رسیده اند که زندگی شهری زمانی دلپذیر و رضایت بخش خواهد بود که برنامه ریزی شهری بر اصول علمی و استفاده حداکثری از ظرفیت های انسانی و طبیعی استوار شده باشد. در این مسیر ابتدا باید نیازهای شهروندان شناسایی وسپس با تلفیق داده های موجود و اعمال نظر متخصصان، برنامه های شهری تدوین شود. با نگاهی به سابقه پژوهش و کار پژوهشی در مدیریت شهری ایران نشان می دهد شهرداری ها ی کشور در این حوزه جایگاه مناسبی ندارند و تنها برخی از کلانشهرها ی کشور گام هایی در این مسیر برداشته اند.
بدون تردید اختصاص بودجه های منطقی و مناسب در امر تحقیق و پژوهش در کنار تعریف دقیق مساله و نیاز پژوهشی و کاربست نتایج پژوهشی می تواند نوعی سرمایه گذاری کمی و کیفی در بدنه سازمان مدیریت شهری بوده و باعث بالندگی این نهاد در ارتقای کمی و کیفی خدمات رسانی به شهروندان شود.
اکنون ترسیم چشم انداز شهر دانش بنیان یکی از اصلی ترین جهت گیری های راهبردی مدیریت شهری به شمار می رود.
چشم اندازی که بر نقش دانش و دانایی در برنامه ریزی و مدیریت شهری صحه می گذارد و تغییرات و تحولات شهری را در بستری از نوآوری ها و خلاقیت ها سمت و سو می دهد.برای جلوگیری ازاتلاف منابع و امکانات، افزایش بهره وری باید از پژوهش و دستاوردهای علمی بهره گرفته شود. شهر پدیده ای زنده و پیچیده است و نیازمند شناخت و اخذ تصمیمات صحیح است. بنابراین پژوهش و تحقیقات در مدیریت شهری اهمیت پیدا خواهد کرد زیرا رسیدن به توسعه پایدار مستلزم مدیریت شهری اطلاعات محور است که پژوهش، زیربنای آن را تشکیل می دهد.
تعریف دقیق مساله و نیازهای پژوهشی و کاربست نتایج پژوهشی،نوعی سرمایه گذاری کمی و کیفی در مدیریت شهری است وسبب رشد و بالندگی مدیریت شهری در ارتقای کمی و کیفی خدمت رسانی به شهروندان می شود.
برنامه ریزی، سیاست گذاری و تبیین استراتژی های لازم در بخش پژوهش و مطالعات، انجام طرح های پژوهشی، نظرسنجی و نیازسنجی، حمایت از انجام پروژه های تحقیقاتی و کاربردی و پایان نامه ها به صورت موثر و کارآمد، نیاز سنجی مطالعات و پژوهش های مورد نیاز بخش های مختلف شهرداری، تهیه و تدوین بانک های اطلاعاتی مورد نیاز امور پژوهشی، برگزاری جشنواره های پژوهشی و شرکت فعالانه در جشنواره های شهری،ملی و بین المللی از اقداماتی است که باید صورت پذیرد.
شهر خلاق موضوع جدیدی در حوزۀ مطالعات شهری است که توسط جامعه‌شناسان، مردم‌شناسان، اقتصاددانان و جغرافی‌دانان مورد تاکید قرار می‌گیرد.‌ در این مبحث شهر به عنوان محل شکل‌‌گیری خلاقیت، دانایی، صنایع خلاق و اقتصادِ دانایی‌‌محور مطرح است.‌ از آنجایی که محور توسعۀ دانش‌بنیان، سرمایه‌های انسانی نوآور و خلاق است، بنابراین شهر باید ویژگی‌هایی داشته باشد که بتواند سرمایه‌های انسانی خلاق و مستعد را جذب و حفظ نماید.‌ متغیرهای زیادی لازم است که یک شهر بتواند به جذب سرمایه‌های انسانی مورد نظر برای تبدیل به «شهر خلاق» دست یابد.‌  نطفۀ اصلی فرضیۀ شهر خلاق بر این باور بنا شده که مردم عادی می‌توانند رقم‌زنندۀ اتفاقات غیرعادی فرهنگی و هنری باشند
در نهایت باید دقت کنیم که سیاستهای کلان اجرایی در دستیابی به شهر دانش و خلاقیت را می توان با راهکارهای زیر محقق ساخت
راهکارهای اقتصادی
توانمندسازی ساکنان و تقویت بنیه اقتصادی خانوارها از طریق ایجاد شرایط برای فعالیت های اجتماعی و اقتصادی و فعالیت تجاری، تفرجگاه محلی و -
اعمال سیاستهای تشویقی جهت تقویت عملکردهای اقتصادی مورد نیاز و دارای ظرفیت توسعه خلاقانه در بافت شهری
- توجه و توسعه شرکت های خصوصی به عنوان موتورهای محرک خلاقیت
راهکارهای فرهنگی اجتماعی
- شناسایی نیازهای ساکنین و استفاده کنندگان و اولویت بندی
- توجه به مکان های تعامل غیر رسمی و ایجاد و توجه به مراکز اجتماعی خلاق به جای مراکز محله قدیمی
- پیش بینی نیازهای مرتبط با جمعیت جوان بخصوص در ارتباط با اوقات فراغت و فعالیت های دانش بنیان
- پیش بینی عرصه هایی برای مراسم و فعالیت های ویژه شهروندان
- استفاده از هنرمندان و نمود هنرهای ایشان در منظر شهری
- جلوگیری از چینش بدون مطالعه فضا بدون توجه به سلسله مراتب فضایی
راهکارهای کالبدی
- پرهیز از استقرار کاربریهایی در بدنه هایی که نقاط خاموش و غیرفعال بوجود می آورند
- پیش بینی کاربریهای خدماتی که متضمن تداوم حضور خلاقانه شهروندان باشد
- استفاده از فضاهای شناسایی شده خالی فعالیت و کاربری درون بافت
- استفاده از مواهب اقلیمی در جهت انتخاب کاربریهای و فضاهای شهری
- خلق فضاهای شهری با ظرفیت جذب و نگهداری طبقات خلاق شهری
- پراکنش کاربریهای متنوع و ندادن مجوز به کاربریهای ناسازگار بر اساس مبانی نظری
- استقرار کاربریهای اوقات فراغت
- استفاده از فضاهای بایر برای احداث پارکینگ عمومی و خصوصی در بافت شهری
- تقویت حمل و نقل عمومی
 

راهکارهای مدیریتی
- ایجاد ارتباط صنعت و مدیریت شهری با دانشگاهها و ارزش گذاری به نوآوران
- ارزیابی و استفاده از نظرات و دانش محلی، خواسته های مردم در تصمیمات برای بهسازی و نوسازی
- توسعه دهکده های محققان، شرکت های دانش بنیان پارک های علمی ، تحقیقاتی، دهکده های سلامت ، آرامش
در نهایت باید دقت کنیم که در عصر نوین صنایع فرهنگی و خلاق نقش پررنگی در اقتصاد شهر ها دارند وسرمایه انسانی یا خلاق در شهر دانش و خلاقیت به عمده ترین عوامل موثر بر تولید تبدبل شده اند

دیدگاه خود را درباره این نوشته با دیگران در میان بگذارید:

یا اگر در سایت عضو نیستید، می‌توانید به عنوان میهمان دیدگاه خود را بفرستید:

0
دیدگاه شما پس از تایید مدیر سایت نمایش داده خواهد شد.
  • دیدگاهی وجود ندارد